تربیت بدون فریاد؛  تربیت کودک با کنترل خودِ والد، نه کنترل کودک

عصر ایران؛ سوده صدری - هال رانکل نویسنده کتاب موثر تربیت بدون فریاد، مشاور خانواده، درمانگر ازدواج و سخنران انگیزشی آمریکایی است که بیش از دو دهه در زمینه‌ی روان‌شناسی ارتباط، کنترل هیجان، و تربیت خانواده‌محور فعالیت کرده است.

او بنیان‌گذار مؤسسه‌ای به نام ScreamFree Living (زندگی بدون فریاد) است؛ مرکزی که در آن والدین و زوج‌ها یاد می‌گیرند چگونه بدون عصبانیت و واکنش‌های تند، روابط خود را رشد دهند.

رانکل در جوانی خودش پدری پر اضطراب و پر خشم بود. او در یکی از مصاحبه‌هایش گفته بود:اولین باری که بر سر پسر کوچکم فریاد زدم، فهمیدم مسئله او نیست، مسئله منم.

از همین تجربه شخصی، ایده‌ی اصلی کتابش شکل گرفت:

 تربیت کودک با کنترل خودِ والد، نه کنترل کودک

رانکل در آثارش ترکیبی از روان‌شناسی مدرن، بینش‌های معنوی، و تمرین‌های آگاهی را ارائه می‌دهد.

او معتقد است آرامش والد، مهم‌ترین عامل سلامت روان فرزند است.

کتاب‌های او در بیش از ۱۵ کشور ترجمه شده‌اند و در فهرست پرفروش‌ترین‌های نیویورک تایمز قرار گرفته‌اند.

 ایده‌ی مرکزی کتاب

رانکل بر این باور است که:

شما نمی‌توانید کودکتان را کنترل کنید فقط خودتان را می‌توانید.

تمام فلسفه‌ی کتاب بر پایه‌ی این اصل ساده است:

هر بار که آرامش خود را حفظ می‌کنی، در واقع داری به فرزندت درس بزرگسال بودن می‌دهی.

 چهار اصل بنیادین تربیت بدون فریاد:

1. خودکنترلی به جای کنترل دیگران

والدگری واقعی یعنی به جای فریاد، درک، توقف و تصمیم آگاهانه.

وقتی فریاد می‌زنی، کودک را نمی‌ترسانی فقط احساس ناامنی در او می‌سازی.

2. مسئول احساسات خودت باش

رانکل می‌گوید: «هیچ‌کس نمی‌تواند تو را عصبانی کند. خشم، انتخاب توست.»

والد باید بداند چه چیزهایی در درون خودش باعث انفجار می‌شود.

3. آرامش = قدرت واقعی

اقتدار واقعی از سکوت، ثبات و احترام می‌آید نه از فریاد.

کودک به کسی گوش می‌دهد که آرام است، نه کسی که خشمگین است.

4. تربیت یعنی هدایت نه واکنش

هر بار که کودک اشتباه می‌کند، به جای واکنش، لحظه‌ای مکث کن و فرصت آموزش را ببین.

ساختار و خلاصه تحلیلی کتاب

 فریاد یعنی از دست دادن کنترل

رانکل توضیح می‌دهد فریاد زدن نشانه‌ی ناتوانی والد در مدیریت خویش است.

وقتی والد داد می‌زند، کودک از حالت یادگیری به حالت دفاعی می‌رود.

پس هیچ اصلاحی رخ نمی‌دهد فقط ترس و بی‌اعتمادی.

«کودک در لحظه‌ی ترس نمی‌تواند یاد بگیرد، فقط می‌خواهد زنده بماند.»

چرایی فریاد

والدین به سه دلیل فریاد می‌زنند:

1. استرس و خستگی.

2. باور غلط به اینکه فریاد اقتدار می‌آورد.

3. الگوبرداری از والدین خودشان.

رانکل می‌گوید آگاهی از این ریشه‌ها اولین قدم آزادی از فریاد است.

 مکث مقدس

در این فصل او تمرینی کلیدی آموزش می‌دهد:

وقتی کودک کاری می‌کند که تو را عصبانی می‌کند، پنج ثانیه مکث کن.

در این پنج ثانیه، قدرت انتخاب را پس می‌گیری.

به جای واکنش، پاسخ آگاهانه می‌دهی.

در لحظه‌ی مکث تو رهبر خانواده می‌شوی نه اسیر احساس.

اقتدار آرام

رانکل تفاوت بین اقتدار و سلطه را شرح می‌دهد.

اقتدار آرام یعنی:

با احترام برخورد کنی.

در حرفت قاطع باشی.

و از احساس گناه یا تهدید استفاده نکنی.

او می‌گوید کودکی که در کنار والد مقتدرِ آرام رشد کند، احساس امنیت درونی پیدا می‌کند.

 تربیت بر اساس مسئولیت، نه اطاعت

بسیاری از والدین به‌دنبال «کودک مطیع» هستند، اما رانکل می‌گوید باید «کودک مسئول» تربیت کرد.

کودک مسئول، به جای ترس از تنبیه، یاد می‌گیرد پیامد طبیعی کارش را بپذیرد.

مثلاً:

 «اگه لباساتو نپوشی، ازت ناراحت می‌شم!»

 «اگه لباساتو نپوشی، ممکنه سردت بشه. تصمیم با خودته.»

این رویکرد، قدرت انتخاب را در کودک تقویت می‌کند.

پذیرش نقص والد

رانکل تأکید می‌کند هیچ والدی کامل نیست.

اگر فریاد زدی، به جای احساس شرم، نزد کودکت برو و بگو:

من اشتباه کردم، نباید داد می‌زدم.»

این رفتار، برای کودک درس مهمی است: اشتباه بخشیدنی است، اگر مسئولیتش را بپذیری.

تربیت یعنی رشد دو نفره

رانکل در پایان می‌گوید تربیت فقط برای کودک نیست، برای رشد والد هم هست.

کودک، آینه‌ای از والد است.

هر بار که تو آرام‌تر می‌شوی، او هم متعادل‌تر می‌شود.

کودکان آن‌طور که می‌گوییم نمی‌شوند؛ آن‌طور که هستیم می‌شوند.

 هال ادوارد رانکل (Hal Edward Runkel) مشاور خانواده، درمانگر ازدواج و سخنران انگیزشی آمریکایی

پیام‌های کلیدی کتاب

1. فریاد زدن از دست دادن نفوذ است.

2. آرامش از اقتدار واقعی می آید.

3. کودکِ امن، از والد آرام می‌آید.

4. تربیت یعنی هدایت، نه کنترل.

5. خودت را اول تربیت کن، تا کودک یاد بگیرد چطور خودش را کنترل کند.

 برای مادر یک کودک خردسال:

وقتی جیغ می‌زند یا گریه می‌کند، اول آرام شو، سپس احساسش را نام ببر.

«می‌دونم ناراحتی چون نمی‌خوای لباس بپوشی.»

بگذار بداند احساسش پذیرفته است ولی رفتارش حد دارد.

«می‌فهمم ناراحتی، اما نمی‌تونی بزنی.»

از تهدید یا رشوه استفاده نکن؛ فقط پیامد طبیعی رفتار را توضیح بده.

آرامش خودت، بیش از هر جمله‌ای به او یاد می‌دهد چطور آرام بماند.

 جملات ماندگار از رانکل

 «هر بار که آرام می‌مانی، کودک تو هم یاد می‌گیرد خودش را آرام کند.»

 «فریاد زدن، نشانه‌ی عشق نیست؛ نشانه‌ی ناتوانی در بیان عشق است.»

 «اقتدار واقعی با صدای بلند به دست نمی‌آید، با ثبات و احترام به دست می‌آید.»

 «اول خودت را تربیت کن، بعد فرزندت را.»

دختران کبدی کار به نشان نقره رسیدند

بیشتر بخوانید:

هاروارد چه چیزهایی را یاد نمی‌دهد/ درس‌هایی که فقط از زندگی می آموزیم

راهنما برای روزهایی که خوب پیش نمی رود

چهار میثاق؛ چگونه از «خواب زدگی جمعی» بیدار شویم؟

تماشاخانه

رمز و راز سرسختی ذهنی / یک دقیقه‌ای که می‌تواند همه‌چیز را تغییر دهد (فیلم)

جواد امام: معلوم نیست بابک زنجانی دارایی‌‌های به غارت رفته را برگردانده؟ زنجانی نماد یک تفکر و یک نهاد است (فیلم)

فیلم های دیگر